Cứ ngỡ mình giỏi, hoá ra đang mắc ‘bẫy năng lực trung bình’
Ngày đăng tin: 27/05/2025 20:12
"Bẫy năng lực trung bình”: một điểm giao giữa năng lực hiện tại và yêu cầu của vai trò mới, nơi bạn tưởng rằng mình đã sẵn sàng, nhưng thực chất vẫn còn thiếu nhiều yếu tố để đảm nhận vai trò cao hơn.
Trong kinh tế học, chúng ta có khái niệm “Bẫy thu nhập trung bình” dùng để chỉ hiện tượng một quốc gia sau khi đạt mức thu nhập vừa phải thì chững lại, không thể tăng trưởng thêm vì các lợi thế cạnh tranh cũ đã hết hiệu quả. Trong môi trường công sở, cũng có một “cái bẫy” tương tự: Bẫy năng lực trung bình.
1. Bẫy năng lực trung bình là gì?
Hãy hình dung: bạn đã có 3 – 5 năm kinh nghiệm làm việc. Bạn không phải người xuất sắc nhất, nhưng được đánh giá là ổn định, có tiềm năng. Và rồi, bạn được cất nhắc lên làm quản lý hoặc chuyển sang công ty mới thì lên một vị trí cao hơn, có thể là quản lý một team nhỏ, dẫn dắt một dự án độc lập.
Liệu bạn có đang mắc “bẫy năng lực trung bình”?
Nhưng từ đây, thay vì thăng tiến mượt mà, bạn bắt đầu cảm thấy bị… khựng lại:
- Bạn không còn đạt được những kết quả như trước
- Team không vận hành trơn tru, nhân viên không thực sự lắng nghe
- Các phòng ban khác không phối hợp hoặc không tin tưởng bạn
- Cấp trên bắt đầu nghi ngờ về khả năng lãnh đạo của bạn
Đây chính là “bẫy năng lực trung bình”: một điểm giao giữa năng lực hiện tại và yêu cầu của vai trò mới, nơi bạn tưởng rằng mình đã sẵn sàng, nhưng thực chất vẫn còn thiếu nhiều yếu tố để đảm nhận vai trò cao hơn.
2. Dấu hiệu cho thấy bạn đang mắc kẹt trong “bẫy năng lực trung bình”
Không phải ai cũng nhận ra mình đang mắc kẹt. Dưới đây là những dấu hiệu rõ ràng cho thấy bạn có thể đã rơi vào “bẫy năng lực trung bình”:
Hiệu suất cá nhân và đội ngũ giảm sút
Bạn không còn đạt được kết quả tốt như trước, hoặc thành tích không bền vững. Dù cố gắng nhiều, nhưng cảm giác chững lại và thiếu đột phá vẫn kéo dài.
Khó khăn trong việc quản lý team
Nhân sự cấp dưới không thực sự tin tưởng, không chủ động làm việc hoặc phản ứng tiêu cực với định hướng từ bạn. Mối quan hệ giữa quản lý và nhân viên thiếu kết nối.
Thiếu sự phối hợp từ các phòng ban khác
Bạn thấy mình bị cô lập trong các dự án liên phòng ban. Những ý tưởng của bạn thường bị nghi ngờ, không được ủng hộ hoặc khó triển khai trên thực tế.
Cấp trên bắt đầu “soi” kỹ hơn
Trước đây, bạn là người “được kỳ vọng”. Giờ đây, bạn bắt đầu nhận được nhiều câu hỏi chi tiết, những góp ý mang tính cảnh báo hoặc cảm giác bị giám sát chặt chẽ hơn.
Tâm lý hoài nghi chính mình
Đây là dấu hiệu đáng lo nhất. Bạn bắt đầu mất tự tin, cảm thấy nản lòng hoặc mệt mỏi dù vẫn đang làm đúng những gì mình từng thành công trong quá khứ.
Những dấu hiệu nhận biết của một người đang rơi vào “bẫy năng lực trung bình”
3. Vì sao bạn rơi vào “bẫy năng lực trung bình”?
Có rất nhiều lý do, nhưng phần lớn đều đến từ sự đánh giá chưa đầy đủ về năng lực bản thân và thiếu chuẩn bị cho vai trò quản lý:
3.1. Thành tựu cũ không phản ánh năng lực thực tế
Có thể bạn từng làm tốt nhưng điều đó không đồng nghĩa bạn đã sẵn sàng cho vị trí cao hơn. Thành công trước đây có thể đến từ việc: Làm việc trong một môi trường thuận lợi, được sếp hỗ trợ tận tình, được làm đúng điểm mạnh cá nhân, ít va chạm.
3.2. Nhầm lẫn giữa “giỏi chuyên môn” và “giỏi quản lý”
Bạn có thể là một chuyên viên xuất sắc, nhưng khi trở thành người dẫn dắt, yêu cầu năng lực mở rộng ra: từ giao tiếp, tạo ảnh hưởng, phát triển con người đến xử lý mâu thuẫn và xây dựng hệ thống.
3.3. Thiếu khả năng nhìn toàn cảnh
Bạn quen với việc “xắn tay làm”, nhưng chưa đủ khả năng lùi lại một bước để nhìn cả hệ thống vận hành. Khi không còn ai dọn đường giúp bạn, sự thiếu kỹ năng hệ thống bộc lộ rõ.
3.4. Khả năng thích nghi thấp với môi trường mới
Khi chuyển sang môi trường lớn hơn, thách thức hơn, các năng lực từng “ổn” ở môi trường cũ không còn đủ. Cảm giác tự tin ban đầu dần biến thành nghi ngờ bản thân.
Xác định rõ lý do sẽ giúp bạn thay đổi bản thân dễ dàng hơn
4. Thoát khỏi “bẫy năng lực trung bình”
Không ai sinh ra đã sẵn sàng cho vai trò lãnh đạo hay môi trường cạnh tranh khốc liệt hơn. Việc bạn cảm thấy hụt hơi, loay hoay hay mất tự tin là điều bình thường, quan trọng là bạn ý thức được mình đang ở đâu, và chủ động hành động để bước tiếp.
4.1. Đánh giá lại bản thân một cách khách quan
Hãy hỏi bản thân: Thành tích mình từng đạt được nhờ đâu? Từ năng lực cá nhân, đồng đội, sếp hỗ trợ hay môi trường thuận lợi?
Đồng thời xác định rõ mình đang thiếu kỹ năng nào để phát triển lên tầm cao hơn? (giao tiếp, tư duy hệ thống, quản trị đội ngũ…)
4.2. Tập trung nâng cấp năng lực thay vì nhảy việc để “thoát nạn”
Hãy đăng ký khoá học, tham khảo mentor, nhận thêm việc khó để rèn những kỹ năng còn yếu. Tham gia cộng đồng nghề nghiệp, chia sẻ kiến thức (blog, podcast, hội thảo…) để mở rộng góc nhìn và rèn luyện năng lực diễn đạt, thuyết phục.
4.3. Chấp nhận rằng sự chuyển mình cần thời gian và trải nghiệm
Thất bại ban đầu chỉ là trạm dừng chân để bạn nhìn nhận lại mọi thứ, tạo đà để bạn tiến xa hơn. Đừng so mình với người khác, hãy so mình hôm nay với mình của 6 tháng trước, 1 năm trước. Mỗi trải nghiệm là một lần “level up”, chỉ cần bạn không ngừng học và điều chỉnh, bạn sẽ thoát khỏi bẫy năng lực trung bình.
Bẫy năng lực trung bình là điều nhiều bạn trẻ đi làm được một số năm nhất định gặp phải. Nhưng chỉ những ai đủ dũng cảm nhìn lại, kiên trì làm mới mình và học cách tư duy như người dẫn dắt mới có thể thoát ra, trưởng thành hơn và tiến xa hơn trong sự nghiệp.