Lộ trình sự nghiệp Nghiên cứu khoa học - làm gì để thành công?
Ngày đăng tin: 02/07/2022 22:12
Bạn thích tìm tòi, khám phá và học hỏi những điều mới? Bạn có thể dành hàng giờ cho những phân tích, đánh giá và tìm cách giải quyết các vấn đề? Vậy thì rõ ràng là bạn có tố chất để xây dựng sự nghiệp như một nhà nghiên cứu khoa học.
Nghiên cứu khoa học thường được "gán" với các nhận định có phần phiến diện là các nhà nghiên cứu vĩ đại trong các lĩnh vực như khoa học cơ bản, vũ khí, quân sự, sinh học, hóa học,... Thực tế, có rất nhiều người làm công việc nghiên cứu khoa học để tạo ra các sản phẩm phục vụ trực tiếp cho cuộc sống. Cụ thể làm nghiên cứu khoa học là làm gì và lộ trình sự nghiệp ra sao, hãy cùng tìm hiểu với Cevn qua nội dung sau đây.
Những điều cần biết về việc làm nghiên cứu khoa học
1. Nghiên cứu khoa học là làm gì?
Nhà khoa học/ nhà nghiên cứu khoa học (Scientist/ Research Scientist) là người chịu trách nhiệm nghiên cứu trong hầu hết mọi lĩnh vực khoa học. Bạn sẽ lập kế hoạch và thực hiện các thí nghiệm, điều tra, phân tích, đưa ra kết luận trong nhiều lĩnh vực, bao gồm khoa học địa chất, nghiên cứu y tế, khí tượng, dược học, khoa học cơ bản, sinh hóa,...
Hoạt động nghiên cứu khoa học được chia thành 2 hướng chính: Nghiên cứu khoa học cơ bản và khoa học ứng dụng. Khoa học cơ bản là nghiên cứu lý thuyết, còn nghiên cứu ứng dụng sẽ tạo ra các sản phẩm, máy móc,... thực tế.
Công việc của một nhà nghiên cứu khoa học thường là tiến hành nghiên cứu trong phòng thí nghiệm, với các trách nhiệm bao gồm:
- Lập kế hoạch và tiến hành thí nghiệm.
- Ghi chép, lưu và phân tích dữ liệu.
- Thực hiện điều tra thực địa khi cần thiết, ví dụ như thu thập mẫu.
- Trình bày kết quả cho các nhân viên nghiên cứu cấp cao và các bên liên quan.
- Viết bài nghiên cứu, báo cáo khoa học, đánh giá và tóm tắt.
- Chứng minh kết quả nghiên cứu.
- Chuẩn bị đề xuất nghiên cứu và ứng dụng tài trợ/ hồ sơ dự thầu cho các dự án nghiên cứu.
- Giám sát nhân viên cấp dưới bao gồm cả kỹ thuật viên.
- Tổ chức thử nghiệm sản phẩm/ vật liệu.
- Đảm bảo rằng các tiêu chuẩn chất lượng được đáp ứng (với nghiên cứu thực hành).
Nhiệm vụ thường làm của các nhà nghiên cứu khoa học
2. Các vị trí việc làm nghiên cứu khoa học
Hầu hết mọi ngành, lĩnh vực đều cần tiến hành các hoạt động nghiên cứu, nhưng không phải cứ làm nghiên cứu là bạn sẽ được gọi chung là "nhà nghiên cứu", "nhà khoa học". Những chức danh công việc, vị trí việc làm nghiên cứu khoa học gồm có:
- Nhà nghiên cứu khoa học cơ bản (Toán, Vật lý lý thuyết, Hóa học,...).
- Chuyên viên nghiên cứu khoa học nông nghiệp (nhà nông học).
- Nhà khảo cổ học.
- Nhà thiên văn học.
- Nhà thính học.
- Nhà hóa sinh.
- Nhà sinh vật học
- Nhà khoa học y sinh.
- Nhà công nghệ sinh học.
- Người vẽ bản đồ.
- Kỹ sư hoá học.
- Nhà hóa học.
- Nhà khoa học khí hậu.
- Kỹ sư lâm sàng.
- Nhà tâm lý học lâm sàng.
- Nhà khoa học lâm sàng.
- Nhà khoa học tiêu dùng.
- Nhà phân tích - thống kê dữ liệu.
- Nhà khoa học dữ liệu.
- Nhà sinh thái học.
- Nhà kinh tế học.
- Kỹ sư điện tử.
- Kỹ sư năng lượng.
- Kỹ sư môi trường.
- Nghiên cứu khoa học thực phẩm.
- Nhà khoa học pháp y/ Chuyên viên pháp y.
- Nhà di truyền học.
- Nhà khoa học địa chất.
- Nhà kỹ thuật địa chất.
- Nhà thủy văn học.
- Phân tích tình báo.
- Kỹ sư hàng hải.
- Kỹ sư vật liệu.
- Nhà khí tượng học.
- Nhà vi sinh vật học
- Nghiên cứu công nghệ nano.
- Kỹ sư hạt nhân.
- Nhà hải dương học.
- Nhà cổ sinh vật học.
- Nhà nghiên cứu bệnh học.
- Nhà khoa học thể thao.
- Nghiên cứu dược học.
- Bác sĩ tâm lý.
- Kỹ sư người máy (robot).
- Nhà địa chấn học.
- Nhà động vật học,...
Ngoài ra, các giảng viên trong trường đại học, cao đẳng cũng sẽ là những nhà nghiên cứu khoa học.
3. Lộ trình sự nghiệp nghiên cứu khoa học
Về các công việc nghiên cứu khoa học, các thông tin về lộ trình sự nghiệp hay công việc cụ thể không nhiều. Thiên về nghiên cứu, phân tích, sáng tạo và liên tục thử nghiệm để tìm ra điều mới nên hành trình sự nghiệp của mỗi nhà nghiên cứu sẽ khác nhau, phụ thuộc vào các lĩnh vực cụ thể và thành tựu nghiên cứu đạt được.
Lộ trình sự nghiệp nghiên cứu khoa học phổ biến sẽ là:
- Bắt đầu các hoạt động nghiên cứu từ năm 2, năm 3 đại học tại các phòng thí nghiệm, phòng nghiên cứu của trường. Ở rất nhiều các trường đại học, sinh viên bắt buộc tham gia hoạt động nghiên cứu khoa học/ hoặc tự nguyện - sẽ chọn làm việc với các giảng viên, giáo sư và bắt đầu đề tài từ khá sớm (tiền đề để chọn chuyên ngành).
- Ở lại trường làm nghiên cứu, đồng thời học lên thạc sĩ, nghiên cứu sinh hoặc bắt đầu sự nghiệp ở các công ty, viện nghiên cứu bên ngoài.
- Theo hướng ở lại trường, bạn sẽ trở thành giảng viên và/ hoặc xin học bổng để đi học chuyên sâu ở nước ngoài.
- Theo hướng đi làm, bạn sẽ trở thành chuyên viên nghiên cứu, nhân viên nghiên cứu, kỹ sư, dược sĩ,... ở các viện nghiên cứu của nhà nước, các doanh nghiệp trong nước và quốc tế (bộ phận thiết kế, nghiên cứu và phát triển (R&D),...
- Khi đã có thành tựu nghiên cứu và kinh nghiệm làm việc nhiều năm, bạn có thể thăng tiến lên các vai trò: Trưởng nhóm nghiên cứu, trưởng phòng phát triển sản phẩm, viện phó/ viện trưởng viện nghiên cứu,...
Lưu ý: Tùy theo từng lĩnh vực cụ thể nhưng nhiều nhà nghiên cứu khoa học có bằng thạc sĩ, tiến sĩ, PostDoc, giáo sư,... Các học hàm, học vị ghi nhận năng lực nghiên cứu và những đóng góp đối với sự phát triển của khoa học, công nghệ (qua kết quả nghiên cứu có tính ứng dụng cao).
Con đường phát triển của nghề Nghiên cứu khoa học
4. Làm gì để phát triển sự nghiệp nghiên cứu khoa học?
Dù đam mê nghiên cứu khoa học nhưng không phải tất cả các nhà nghiên cứu đều đạt được những thành tựu được biết đến rộng rãi. Định nghĩa về sự thành công trong sự nghiệp nghiên cứu khoa học có thể hơi khác nhau với mỗi ngành, mỗi nhà nghiên cứu.
Muốn phát triển sự nghiệp nghiên cứu của mình, trước hết bạn cần biết mục tiêu của mình là gì? Có những phát hiện mang tính bước ngoặt, tạo ra các lý thuyết đột phá, có các thành tựu nghiên cứu ứng dụng nổi tiếng với tính ứng dụng cao hay trở thành giáo sư, tiến sĩ, giám đốc viện nghiên cứu hay đồng thời thực hiện nhiều mục tiêu?
Sự nghiệp nghiên cứu khoa học của bạn có thể phát triển tích cực khi:
- Bạn yêu thích chuyên ngành của mình và thích công việc nghiên cứu.
- Có mục tiêu rõ ràng.
- Kiên định với con đường nghiên cứu khoa học.
- Thông minh, sáng tạo khi lựa chọn các đề tài nghiên cứu.
- Học hỏi liên tục để phát triển bản thân qua các dự án nghiên cứu, từng bước tham gia các dự án có quy mô lớn dần lên.
- Kết hợp làm công việc nghiên cứu và học các chương trình sau đại học để có học hàm, học vị cao hơn.
- Thể hiện các kỹ năng quản lý ngân sách nghiên cứu, lãnh đạo để có cơ hội thăng tiến.
- Có mối quan hệ tốt và rộng rãi trong ngành.
- Cập nhật các xu hướng khoa học công nghệ mới nhất.
- Có nhiều công trình, báo cáo nghiên cứu khoa học trên các trang chuyên ngành.
- Xây dựng và duy trì niềm tin, đam mê nghiên cứu khoa học.
- Đương nhiên, sự nghiệp nghiên cứu khoa học của bạn sẽ thành công nhất khi bạn có thể triển khai, thực hiện và hoàn thành các công trình nghiên cứu, dự án được đánh giá cao - cả trong giới học thuật và xét về mặt kinh tế.
5. Theo đuổi sự nghiệp nghiên cứu khoa học có thu nhập tốt không?
Khi định hướng theo đuổi
sự nghiệp nghiên cứu khoa học, bạn có thể xác định rằng nhà nghiên cứu ngày nay không "nghèo" như trước đây. Một số phân tích đơn giản để bạn dễ hình dung về mức lương và tổng thu nhập của các nhà nghiên cứu sẽ như sau:
- Làm việc tại trường, viện nghiên cứu, cơ quan nhà nước: Lương tính theo bậc, hệ số lương và các khoản phụ cấp công tác,... Bên cạnh đó, các dự án đều được cấp kinh phí nghiên cứu nên tổng thu nhập các khoản sẽ không quá thấp.
- Làm việc tại các bộ phận R&D của doanh nghiệp: Tùy vào vai trò, lĩnh vực cụ thể của bạn nhưng thông thường, lương tiến sĩ ở Việt Nam vào khoảng 30 triệu/ tháng trở lên. Với các công việc kỹ sư nghiên cứu, nhân viên R&D,... thì lương thường khoảng từ 15 triệu/ tháng trở lên.
6. Tìm việc làm nghiên cứu khoa học ở đâu?
Tìm việc làm
nghiên cứu khoa học ở đâu cũng là mối quan tâm của rất nhiều bạn vì nếu vừa phải học hành vất vả mà lại bị hạn chế cơ hội việc làm thì sẽ rất khó để xây dựng sự nghiệp. Hãy yên tâm là có rất nhiều "nhà tuyển dụng" tiềm năng để bạn cân nhắc như:
- Các cơ quan, viện nghiên cứu của chính phủ.
- Bộ phận R&D của các doanh nghiệp: CNTT, điện tử viễn thông, công ty dược, công ty sản xuất,...
- Các tổ chức nghiên cứu chuyên môn và các đơn vị tư vấn.
- Trường đại học, cao đẳng trên cả nước.
- Công ty vật liệu.
- Công ty hóa chất,...
Mỗi "nhà tuyển dụng" đều có ưu điểm và hạn chế riêng. Làm ở các công ty bên ngoài, bạn thường có mức lương cao hơn, trong khi làm việc tại cơ quan nhà nước thì có nhiều sự hỗ trợ để thuận lợi phát triển các nguồn lực cho quốc gia.
Mách bạn cách tìm việc làm nghiên cứu khoa học
7. Tố chất, kỹ năng cần có của một nhà nghiên cứu giỏi
Nếu sở hữu những tố chất của một nhà nghiên cứu khoa học xuất sắc sau đây, bạn có thể tự tin bắt đầu sự nghiệp nghiên cứu và kỳ vọng vào những thành tựu nổi bật.
- Có sự tò mò: Các nhà khoa học tò mò về thế giới - muốn biết tại sao mọi thứ xảy ra và hoạt động như thế nào, nguyên lý đằng sau đó, có cách nào để cải tiến hay không.
- Sự kiên nhẫn: Các nhà khoa học phải kiên nhẫn vì công việc có thể yêu cầu thực hiện các thí nghiệm lặp đi lặp lại nhiều lần để xác minh kết quả. Không chỉ vậy, quá trình nghiên cứu có thể kéo dài nhiều năm và nhiều khó khăn vì kinh phí cũng như việc bạn đang cố gắng khám phá một điều gì đó chưa từng có trước đây.
- Định hướng chi tiết: Trong khoa học, câu trả lời được rút ra từ những quan sát và dữ liệu thu thập được. Một kết quả được định hướng chi tiết sẽ có ít khả năng sai sót hơn.
- Sáng tạo: Trái ngược với nhiều quan điểm phổ biến, thực tế, một nhà khoa học phải có óc sáng tạo, có khả năng suy nghĩ khác biệt hình dung ra những thứ không thể nhìn thấy được.
- Kỹ năng giao tiếp: Làm công việc nghiên cứu, bạn sẽ là thành viên của một nhóm, chia sẻ thông tin với cộng đồng các nhà nghiên cứu hoặc công chúng trên thế giới.
- Tư duy cởi mở và không thiên vị, định kiến: Làm nghiên cứu khoa học, bạn cần phải linh hoạt và cũng nên lắng nghe ý kiến, ý tưởng của người khác, đừng ngần ngại tiếp thu các ý tưởng, học hỏi lối tư duy của các nhà khoa học khác.
- Tư duy phản biện: Một nhà khoa học cần phân tích thông tin và đưa ra các quyết định quan trọng để giải quyết các vấn đề thực nghiệm hoặc lý thuyết. Tư duy phản biện sẽ giúp bạn liên tục cân nhắc, giải quyết mọi vấn đề trong khả năng một cách hiệu quả.
- Học liên tục các kiến thức, kỹ năng mới: Để tìm ra cái mới, bạn phải luôn tiếp thu, tư duy và chấp nhận thực tế là rất nhiều thứ đã và đang tiếp tục thay đổi. Càng mở rộng kho kiến thức và đi sâu vào nghiên cứu, bạn sẽ càng thành công.
Nghiên cứu khoa học là sự nghiệp không dành cho những ai học, làm "cho vui" mà cần niềm đam mê, năng lực học tập và nghiên cứu mạnh mẽ. Hy vọng rằng thông tin về lộ trình sự nghiệp nghiên cứu khoa học đã giúp bạn chắc chắn hơn với định hướng công việc của mình.