Công nghệ bùng nổ, tài nguyên cạn kiệt, tự động hóa và trí tuệ nhân tạo đang thay đổi hoàn toàn bức tranh việc làm. Thị trường lao động đang chứng kiến sự đào thải khốc liệt. Không chỉ dừng lại ở mức độ ảnh hưởng, thực tế đã chứng minh nhiều công việc từng ổn định nay đang dần biến mất. Những nghề nghiệp quen thuộc của hôm nay liệu có còn tồn tại trong 5, 10 năm tới? Điều gì khiến hàng loạt ngành nghề bị xóa sổ hoàn toàn khỏi thị trường lao động? Danh sách ngành nghề sẽ biến mất trong tương lai là gì? Cùng Cevn tìm hiểu ngay để đón đầu xu hướng, chuẩn bị hành trang vững chắc trước làn sóng đào thải khốc liệt.

1. Nhiều ngành nghề đã biến mất - hệ quả của một thế giới không ngừng thay đổi

Nhân loại đã từng chứng kiến sự biến mất của hàng loạt ngành nghề do sự thay đổi không ngừng của thế giới. Những công việc quen thuộc một thời như thợ gõ máy chữ, nhân viên bán vé tàu hỏa, thợ chụp ảnh phim dần trở thành ký ức. Sự phát triển của công nghệ, biến đổi môi trường và thay đổi trong hành vi tiêu dùng đã đặt dấu chấm hết cho nhiều công việc truyền thống.

Mỗi giai đoạn lịch sử đều ghi dấu sự thay thế của cái mới đối với cái cũ. Nếu trước đây, công nhân dệt thủ công mất việc khi máy móc ra đời, thì ngày nay, nhiều ngành nghề cũng đang đối diện với nguy cơ tương tự. Sự bùng nổ của trí tuệ nhân tạo, tự động hóa và xu hướng số hóa đã làm biến mất nhiều công việc từng phổ biến.

Nhiều ngành nghề đã biến mất - hệ quả của một thế giới không ngừng thay đổi

Nhìn lại lịch sử, có thể thấy rằng không ngành nghề nào là mãi mãi. Nếu như thợ đốt đèn đường từng là công việc quan trọng trong thời kỳ chưa có điện, thì ngày nay, công việc này chỉ còn trong sách lịch sử. Sự thay đổi của công nghệ không chỉ thay thế mà còn làm giảm nhu cầu nhân lực trong nhiều lĩnh vực.

Trong thời đại 4.0, tốc độ phát triển của công nghệ càng nhanh, khả năng nhiều ngành nghề biến mất càng lớn. Những công việc mang tính lặp lại, ít sáng tạo đang dần bị thay thế bởi robot và hệ thống tự động. Chẳng hạn, nhân viên thu ngân đang dần bị thay thế bởi các máy thanh toán tự động, trong khi các trợ lý ảo đang đảm nhận vai trò tư vấn khách hàng.

Vậy những ngành nghề nào sẽ biến mất trong tương lai? Khi công nghệ ngày càng hiện đại, liệu những công việc nào sẽ chịu chung số phận như thợ gõ máy chữ hay nhân viên bán vé tàu hỏa? Các lĩnh vực chịu tác động mạnh nhất sẽ là gì? Đây là câu hỏi mà bất kỳ ai cũng cần suy ngẫm để thích nghi với dòng chảy thay đổi.

2. Nguyên nhân nào khiến nhiều ngành nghề đang dần biết mất?

2.1. Công nghệ trí tuệ nhân tạo và tự động hóa – Sự thay thế không thể tránh khỏi

Sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ trí tuệ nhân tạo (AI) và tự động hóa đang làm thay đổi toàn bộ thị trường lao động. Ngày càng có nhiều công việc bị thay thế bởi robot và hệ thống AI, đặc biệt là những công việc có tính lặp lại cao, không đòi hỏi tư duy sáng tạo hay tương tác cảm xúc.

Một ví dụ điển hình là ngành dịch vụ ăn uống. Nhiều chuỗi nhà hàng nổi tiếng như McDonald's đã triển khai các ki-ốt tự đặt hàng thay thế nhân viên thu ngân. Những hệ thống này giúp giảm chi phí nhân công và tăng hiệu suất phục vụ. Điều này cũng xảy ra trong ngành bán lẻ, khi các cửa hàng tiện lợi ứng dụng máy tính tiền tự động, giảm dần sự phụ thuộc vào nhân viên thu ngân truyền thống.

Công nghệ trí tuệ nhân tạo và tự động hóa – Sự thay thế không thể tránh khỏi

Không chỉ trong ngành dịch vụ, sản xuất công nghiệp cũng chứng kiến sự bùng nổ của robot thay thế con người. Tại các nhà máy, robot có thể làm việc liên tục mà không cần nghỉ ngơi, giảm thiểu sai sót và tiết kiệm chi phí vận hành. Điều này khiến những công nhân tay nghề thấp mất đi cơ hội việc làm. Những công việc như lắp ráp linh kiện điện tử, kiểm tra chất lượng sản phẩm hay thậm chí là dịch vụ khách hàng cơ bản cũng đang dần được AI đảm nhiệm.

2.2. Sự suy giảm nhu cầu – Người dùng đang thay đổi

Bên cạnh tác động của công nghệ, sự thay đổi trong hành vi tiêu dùng cũng khiến nhiều ngành nghề dần mất đi vị thế. Khi nhu cầu của khách hàng thay đổi, những ngành nghề không theo kịp xu hướng sẽ dần bị loại bỏ khỏi thị trường.

Một trong những ví dụ rõ ràng nhất là sự sụt giảm của ngành in ấn truyền thống. Trước đây, báo giấy là phương tiện truyền thông chính, nhưng với sự bùng nổ của internet và thiết bị di động, nhiều người chuyển sang đọc tin tức trực tuyến. Điều này dẫn đến việc nhiều tòa soạn báo đóng cửa hoặc cắt giảm nhân sự.

Sự suy giảm nhu cầu – Người dùng đang thay đổi

Tương tự, ngành sản xuất đĩa CD/DVD cũng đang biến mất do sự phát triển của dịch vụ phát nhạc và phim trực tuyến như Spotify, Netflix. Người dùng hiện nay không còn nhu cầu mua đĩa vật lý mà thay vào đó là các nền tảng kỹ thuật số tiện lợi hơn. Các cửa hàng băng đĩa, nhà sản xuất CD/DVD truyền thống dần bị đào thải.

Ngay cả ngành bán lẻ truyền thống cũng đang chịu áp lực lớn từ thương mại điện tử. Các cửa hàng nhỏ lẻ khó có thể cạnh tranh với những nền tảng mua sắm trực tuyến như Amazon, Shopee, Lazada. Khách hàng ngày càng ưu tiên sự tiện lợi và nhanh chóng, khiến mô hình bán hàng trực tiếp dần thu hẹp.

Ngoài ra, sự thay đổi về lối sống cũng ảnh hưởng đến nhiều nghề nghiệp khác. Ví dụ, nhu cầu sử dụng thư từ truyền thống giảm mạnh do sự phổ biến của email và tin nhắn trực tuyến. Điều này khiến ngành bưu chính truyền thống mất đi một lượng lớn khách hàng và phải tìm cách chuyển đổi mô hình kinh doanh.

2.3. Môi trường và biến đổi khí hậu – Áp lực xanh hóa nền kinh tế

Ngoài yếu tố công nghệ và nhu cầu tiêu dùng, môi trường và biến đổi khí hậu cũng là nguyên nhân quan trọng khiến nhiều ngành nghề dần biến mất. Các chính sách bảo vệ môi trường ngày càng siết chặt, yêu cầu doanh nghiệp phải tìm kiếm các giải pháp bền vững hơn.

Một ví dụ điển hình là ngành khai thác than đá truyền thống. Than đá từng là nguồn năng lượng chủ chốt, nhưng do ảnh hưởng tiêu cực đến môi trường, nhiều quốc gia đã giảm dần sự phụ thuộc vào nguồn năng lượng này. Các chính phủ khuyến khích sử dụng năng lượng tái tạo như điện mặt trời, năng lượng gió. Hậu quả là nhiều mỏ than đóng cửa, hàng ngàn thợ mỏ mất việc làm.

Môi trường và biến đổi khí hậu – Áp lực xanh hóa nền kinh tế

Tương tự, ngành khai thác san hô cũng chịu tác động mạnh từ các chính sách bảo vệ môi trường. Việc khai thác san hô quá mức dẫn đến suy giảm nghiêm trọng hệ sinh thái biển. Để bảo vệ đại dương, nhiều chính phủ đã cấm hoàn toàn hoạt động buôn bán san hô, khiến những người làm nghề khai thác và kinh doanh san hô rơi vào tình trạng thất nghiệp.

Ngành công nghiệp thời trang nhanh (fast fashion) cũng đang chịu áp lực lớn từ xu hướng tiêu dùng xanh.Trước đây, các thương hiệu thời trang lớn liên tục tung ra những bộ sưu tập mới với giá rẻ, nhưng điều này gây ra lượng rác thải khổng lồ và làm cạn kiệt tài nguyên thiên nhiên. Ngày nay, người tiêu dùng dần chuyển sang các sản phẩm thời trang bền vững, dẫn đến sự thu hẹp của các thương hiệu thời trang nhanh không kịp thích ứng.

Ngoài ra, nhiều ngành sản xuất sử dụng quá nhiều nước, gây ô nhiễm nguồn nước và phát thải khí carbon cũng đang bị thay thế dần. Các doanh nghiệp muốn tồn tại buộc phải đổi mới quy trình sản xuất theo hướng thân thiện với môi trường.

3. Những ngành nghề nào đang đứng trước nguy cơ bị biến mất?

3.1. Các công việc trong nhóm ngành lao động phổ thông

Những công việc trong nhóm ngành lao động phổ thông có tính chất đơn giản, lặp đi lặp lại đang đối mặt với nguy cơ bị loại bỏ hoàn toàn do sự thay thế của máy móc và trí tuệ nhân tạo. Các ngành công nghiệp sản xuất, xây dựng, dịch vụ vận chuyển thủ công đang chứng kiến sự sụt giảm mạnh về nhu cầu tuyển dụng.

Robot công nghiệp và dây chuyền sản xuất tự động đang thay thế lao động tay chân trong các nhà máy. Công nhân lắp ráp, công nhân dệt may hay công nhân khai thác than dần mất đi cơ hội việc làm do công nghệ có thể thực hiện công việc nhanh hơn, chính xác hơn và không đòi hỏi chi phí nhân sự cao.

Các công việc trong nhóm ngành lao động phổ thông

Những công việc như bốc xếp hàng hóa, lau dọn thủ công tại các tòa nhà lớn cũng dần bị thay thế bằng hệ thống máy móc tự động. Xe nâng hàng, robot hút bụi và hệ thống quản lý kho vận bằng AI giúp doanh nghiệp giảm tối đa nhu cầu sử dụng nhân công.

Lĩnh vực vận tải truyền thống, đặc biệt là nghề kéo xe, xe ngựa và xe ba gác cũng đang dần biến mất. Thay vào đó, các phương tiện vận chuyển hiện đại, tự động hóa như xe tải không người lái, hệ thống logistic thông minh đang tối ưu hóa quy trình vận chuyển hàng hóa.

Một số công việc thủ công trong nông nghiệp như cấy lúa, hái chè, thu hoạch trái cây đang bị thay thế bởi máy móc. Những cánh đồng rộng lớn giờ đây không còn cần nhiều nông dân như trước, mà được vận hành bởi thiết bị nông nghiệp thông minh và hệ thống quản lý bằng AI.

3.2. Các công việc trong nhóm ngành thuộc văn phòng truyền thống

Không chỉ lao động phổ thông, nhiều công việc văn phòng cũng đang dần mất đi vai trò do sự bùng nổ của công nghệ số. Nhóm nghề nghiệp liên quan đến nhập liệu, lưu trữ hồ sơ, tiếp nhận cuộc gọi hay quản lý giấy tờ đang đứng trước nguy cơ biến mất.

Nhân viên nhập liệu là một trong những vị trí có nguy cơ cao bị đào thải hoàn toàn. Trí tuệ nhân tạo (AI) có thể thực hiện việc xử lý dữ liệu với độ chính xác cao hơn con người. Các phần mềm nhận dạng chữ viết và tự động số hóa tài liệu khiến vai trò của nhân viên nhập liệu ngày càng trở nên không cần thiết.

Các công việc trong nhóm ngành thuộc văn phòng truyền thống

Công việc tiếp tân, lễ tân truyền thống tại các doanh nghiệp, khách sạn cũng đang dần bị thay thế bởi hệ thống check-in tự động, chatbot hỗ trợ khách hàng và các trợ lý ảo. Khách hàng có thể tự đặt lịch hẹn, đăng ký dịch vụ hoặc nhận tư vấn mà không cần sự hỗ trợ trực tiếp từ nhân viên lễ tân.

Những công việc liên quan đến kế toán thủ công như ghi sổ, lập hóa đơn, kiểm tra giao dịch cũng đang bị thay thế bởi phần mềm kế toán thông minh. Hệ thống ERP (Enterprise Resource Planning) giúp doanh nghiệp tự động hóa quy trình tài chính, giảm thiểu sai sót và tối ưu chi phí nhân sự.

Nhân viên thư ký, quản lý hồ sơ giấy tờ cũng không còn cần thiết trong thời đại số. Các doanh nghiệp chuyển đổi sang hệ thống quản lý tài liệu điện tử, lưu trữ đám mây và ứng dụng chữ ký số, giúp tiết kiệm không gian văn phòng và giảm chi phí nhân sự.

3.3. Nhóm ngành nghề lỗi thời do xu hướng công nghệ

Bên cạnh những công việc cụ thể, một số ngành nghề truyền thống cũng đang dần trở nên lỗi thời do sự thay đổi của công nghệ và thói quen tiêu dùng.

Ngành sản xuất phim ảnh, nhiếp ảnh truyền thống đang bị thay thế bởi công nghệ kỹ thuật số. Các máy ảnh film, máy quay phim cơ học không còn phổ biến khi người dùng có thể chụp ảnh, quay video với chất lượng cao bằng điện thoại thông minh.

Ngành xuất bản báo in đang chịu ảnh hưởng mạnh mẽ từ truyền thông số. Báo giấy, tạp chí truyền thống đang dần bị thay thế bởi báo điện tử, nền tảng tin tức trực tuyến và mạng xã hội, khiến nhiều nhà in phải đóng cửa.

Nhóm ngành nghề lỗi thời do xu hướng công nghệ

Ngành bán lẻ truyền thống cũng đang dần biến mất khi thương mại điện tử ngày càng phát triển. Các cửa hàng vật lý, trung tâm thương mại đối mặt với sự cạnh tranh gay gắt từ các nền tảng bán hàng trực tuyến như Shopee, Lazada, Amazon, khiến nhiều cửa hàng buộc phải đóng cửa.

Lĩnh vực ngân hàng truyền thống cũng có sự thay đổi mạnh mẽ khi dịch vụ tài chính số phát triển. Các ngân hàng số, ví điện tử và hệ thống giao dịch tự động đang làm giảm nhu cầu sử dụng nhân viên ngân hàng tại quầy giao dịch.

3.4. Nhóm ngành nghề ảnh hưởng bởi môi trường và biến đổi khí hậu

Dưới tác động của biến đổi khí hậu và ô nhiễm môi trường, nhiều ngành nghề truyền thống dần mất đi chỗ đứng. Các công việc phụ thuộc vào tài nguyên thiên nhiên hoặc phát thải cao sẽ bị thu hẹp, nhường chỗ cho nền kinh tế xanh. Xu hướng này đang định hình lại thị trường lao động trên toàn cầu.

Nhiều ngành công nghiệp khai thác như than đá, dầu mỏ sẽ bị suy giảm nghiêm trọng do xu hướng giảm khí thải và sử dụng năng lượng sạch. Các quốc gia đang thúc đẩy chuyển đổi sang nguồn năng lượng tái tạo như điện gió, điện mặt trời. Điều này khiến các công việc trong ngành dầu khí, khai thác khoáng sản gặp nhiều thách thức.

Ngành sản xuất ô tô chạy bằng nhiên liệu hóa thạch cũng đối mặt với nguy cơ thu hẹp khi xe điện trở thành xu hướng chủ đạo. Các quốc gia siết chặt quy định về khí thải, thúc đẩy sử dụng năng lượng sạch trong giao thông. Hàng loạt nhà máy sản xuất xe chạy xăng, dầu có nguy cơ đóng cửa nếu không kịp thích ứng.

Nhóm ngành nghề ảnh hưởng bởi môi trường và biến đổi khí hậu.

Nông nghiệp truyền thống phụ thuộc vào hóa chất, thuốc trừ sâu cũng sẽ dần nhường chỗ cho mô hình canh tác hữu cơ, thân thiện với môi trường. Sự thay đổi này giúp giảm ô nhiễm đất, nước, bảo vệ hệ sinh thái. Tuy nhiên, người lao động trong ngành nông nghiệp truyền thống có thể đối mặt với nguy cơ mất việc nếu không cập nhật kỹ thuật mới.

Ngành du lịch đại chúng, đặc biệt là các dịch vụ gây tổn hại đến hệ sinh thái, cũng không thể tránh khỏi sự thay đổi. Những điểm du lịch bị ảnh hưởng bởi biến đổi khí hậu như rạn san hô, băng tuyết dần thu hẹp, khiến ngành du lịch phải chuyển hướng sang mô hình bền vững hơn.

Việc sản xuất các sản phẩm nhựa dùng một lần như túi nylon, ống hút nhựa cũng dần bị loại bỏ do ô nhiễm rác thải nhựa ngày càng nghiêm trọng. Chính phủ các nước áp dụng chính sách cấm nhựa dùng một lần, khiến ngành công nghiệp này phải đối mặt với nguy cơ biến mất.

Lĩnh vực thời trang nhanh (fast fashion) đang đứng trước áp lực lớn từ xu hướng tiêu dùng bền vững. Việc sản xuất quần áo giá rẻ nhưng gây ô nhiễm môi trường bị lên án, buộc nhiều thương hiệu phải thay đổi chiến lược. Những công việc liên quan đến sản xuất thời trang giá rẻ có thể sẽ dần biến mất.

Ngành in ấn sử dụng giấy từ rừng tự nhiên cũng đang bị thu hẹp khi số hóa lên ngôi. Xu hướng làm việc không giấy tờ và các nền tảng đọc sách điện tử ngày càng phát triển, làm giảm nhu cầu in ấn truyền thống. Đây là thách thức lớn đối với ngành sản xuất giấy và các công việc liên quan.

Chuyển đổi sang nền kinh tế xanh là xu hướng tất yếu nhằm bảo vệ môi trường và giảm thiểu tác động của biến đổi khí hậu. Người lao động cần nhanh chóng thích ứng, nâng cao kỹ năng về năng lượng tái tạo, công nghệ bền vững để không bị bỏ lại phía sau.

4. Cần làm gì để không bị đào thải trong thời đại hiện nay?

Để không bị đào thải trong thời đại hiện nay, mỗi cá nhân cần liên tục học hỏi và nâng cấp bản thân. Thế giới không ngừng thay đổi, và chỉ những ai biết thích nghi mới có thể tồn tại. Việc đầu tư vào kỹ năng số và tư duy sáng tạo là điều kiện tiên quyết giúp bạn bắt kịp xu hướng.

Học tập suốt đời không chỉ là một lựa chọn mà còn là yêu cầu bắt buộc trong môi trường cạnh tranh khốc liệt. Công nghệ, trí tuệ nhân tạo và tự động hóa đang thay đổi mọi ngành nghề, đòi hỏi mỗi người phải chủ động cập nhật kiến thức. Những người thành công không chỉ giỏi chuyên môn mà còn có khả năng tự học và sáng tạo liên tục.

Việc chọn đúng hướng đi trong sự nghiệp sẽ giúp bạn có lợi thế bền vững. Những ngành nghề liên quan đến công nghệ, dữ liệu, y tế, năng lượng tái tạo hay giáo dục số đang có xu hướng phát triển mạnh. Trong khi đó, nhiều công việc truyền thống như nhập liệu, kế toán cơ bản hay sản xuất thủ công dễ dàng bị thay thế bởi máy móc và AI.

Không ngừng tìm hiểu xu hướng thị trường lao động giúp bạn đưa ra quyết định sáng suốt cho tương lai. Các chuyên gia nhân sự khuyến nghị nên tập trung vào những công việc yêu cầu tư duy phân tích, sáng tạo và khả năng giải quyết vấn đề. Đặc biệt, kỹ năng làm việc với công nghệ sẽ là lợi thế lớn giúp bạn trở nên khác biệt.

Cần làm gì để không bị đào thải trong thời đại hiện nay?

Bên cạnh định hướng nghề nghiệp, sự linh hoạt và khả năng thích nghi cũng đóng vai trò quan trọng. Khi thị trường biến động, những người sẵn sàng thay đổi mới có thể tồn tại. Việc tiếp cận công nghệ mới, học hỏi cách sử dụng công cụ hiện đại hay mở rộng kiến thức về các nền tảng số sẽ giúp bạn không bị tụt hậu.

Không chỉ giới hạn trong việc học lý thuyết, thực hành thực tế và trải nghiệm mới là yếu tố quyết định sự phát triển. Chủ động tham gia các khóa học trực tuyến, hội thảo, hay tìm kiếm cơ hội thực tập trong lĩnh vực mới sẽ giúp bạn trau dồi kỹ năng cần thiết. Những người có tinh thần cầu tiến luôn có lợi thế trong bất kỳ ngành nghề nào.

Chuyển đổi từ công việc truyền thống sang các lĩnh vực có tiềm năng cũng là một xu hướng tất yếu. Ngày nay, làm việc từ xa, freelancer hay khởi nghiệp đang trở thành những lựa chọn hấp dẫn. Không nhất thiết phải gò bó trong một công việc cố định, bạn hoàn toàn có thể phát triển sự nghiệp theo cách linh hoạt hơn.

Mạng lưới quan hệ cũng là yếu tố không thể thiếu giúp bạn bắt kịp sự thay đổi. Kết nối với những người có cùng chí hướng, học hỏi từ chuyên gia trong ngành sẽ mở ra nhiều cơ hội phát triển. Một môi trường làm việc tốt, có nhiều cơ hội giao lưu sẽ giúp bạn tiếp cận nhanh chóng với những xu hướng mới.

Sự sáng tạo là chìa khóa giúp bạn không bị thay thế. Khi AI và tự động hóa ngày càng phát triển, những công việc mang tính sáng tạo và cảm xúc con người như marketing, thiết kế, truyền thông hay giáo dục vẫn sẽ có chỗ đứng vững chắc. Do đó, rèn luyện tư duy sáng tạo sẽ giúp bạn luôn có giá trị trong xã hội.

Không ai có thể đứng ngoài vòng xoáy thay đổi của thời đại. Khi nhiều ngành nghề sẽ biến mất trong tương lai, việc thích nghi và nâng cao năng lực là chìa khóa duy nhất để tồn tại. Những công việc quen thuộc có thể dần mất đi, nhưng đồng thời, hàng loạt cơ hội mới cũng mở ra cho những ai sẵn sàng đón nhận. Thay vì lo lắng bị đào thải, mỗi người cần chủ động cập nhật xu hướng, học hỏi kỹ năng mới để thích nghi với sự biến đổi không ngừng của thị trường lao động. Đầu tư vào kiến thức, công nghệ và tư duy sáng tạo sẽ giúp vững vàng trước mọi thách thức. Tương lai không chờ đợi ai, chỉ có những người chuẩn bị tốt nhất mới có thể bước tiếp. Hãy cùng Cevn bắt đầu ngay từ hôm nay để không bị bỏ lại phía sau.